Commentaar Vrouwenpartij: het uitstekende artikel stelt ons de inzichtelijke vraag: ‘welke zich voortdurend doorontwikkelende plaats krijgt de natuur in ons bestaan als die natuur tegen ons in opstand komt’? Hoe reageren wij op zo’n natuur, die ons in zovele rampen kan onderdompelen? Welke houding nemen we aan? En bijzonder belangrijk: hoe is de zaak te keren?
Hoe kijkt de Vrouwenpartij hiernaar?
Ons beeld van de natuur blijft altijd beperkt en incompleet omdat wij niet bewust zijn van de krachten die los van de mens over de aarde rondwaren en uiteindelijk de bepalende factoren zijn in de evolutie van mens en natuur. Zolang we niet zien dat de natuur een bewuste entiteit en in dit geval een tegenspeler is van ons de mens, dan missen we de clue en oplossing tot bijna alles.
We kunnen niet ontkennen dat de strategie van de natuur om de verwoesting van de aarde een halt toe te roepen, geniaal is. We worden geraakt in ons directe bestaan, ons bezit en onze portemonnee. We stellen ons de vraag: zijn wij, onze kinderen en kleinkinderen, zelfs ons land, nog wel veilig en voor hoelang?
En nu?
Op zoveel terreinen gaat het mis. Onze huizen verzakken en onze huizen en kelders lopen onder, onze lucht en leefomgeving wordt vergiftigd met ontelbare landbouwvergiften, onze gezondheid ondergraven door Glyfosaat, PFAS en microplastics in ons bloed, onze boeren worden overmeesterd door mest en stikstof maatregelen, grondverdichting, droogte en wateroverlast, en onze tuinen worden opeens overwoekerd door bramen en brandnetels.
Ons inziens is de enige oplossing samen te werken met de natuur en de aarde. We kunnen niet doorgaan met de beroving en verwoesting van onze planeet en daarom hoort verduurzaming op nummer 1 te staan en niet-duurzame praktijken meedogenloos onaantrekkelijk gemaakt.
Zonne- en windenergie opschalen en stoppen met fossiel, alleen nog biobased bouwen, naar 100% regeneratieve landbouw, kweekvlees goedkeuren en subsidiëren, investeren in Crispr Cas onderzoek en AI.
Voor de meeste problemen zijn al oplossingen en zo niet dan zijn die oplossingen in ontwikkeling. Het is een kwestie van politieke wil, want zonder politieke wil kan alles eindeloos uitgesteld worden.
Als we niet nu stevig in actie komen, dan zullen de rampen ons meer en meer overvallen en uiteindelijk dwingen tot de actie die we ook nu al kunnen ondernemen.
‘Wie niet leren wil moet maar voelen’, is het oude spreekwoord wat hier van toepassing is.
De aarde, de natuur, het weer zijn ‘bewuste’ entiteiten en krachten. Alleen als wij gaan luisteren en gaan respecteren kunnen de aarde, de natuur en het weer aan onze kant gaan staan. Het is bekend en bewezen dat een gebied dat aan de natuur teruggegeven wordt binnen een paar jaar onherkenbaar ten goede getransformeerd is.
Alles kan gekeerd worden als wij onze houding en ons handelen keren ten goede van onze aarde en onze natuur.
Lees hier het artikel: Wanneer de natuur in opstand komt
Bron: vn.nl
Carel Peeters
30 juli 2024
VN: Wanneer de natuur in opstand komt
De titel Weg van de natuur van Kees Vuyk is op meerdere manieren uit te leggen. Wég van de natuur is men wanneer er sprake is van idolatrie, van overmatige bewondering, er voor in katzwijm valt en niet zonder kan. Het kan ook betekenen dat men zich heeft teruggetrokken uit de natuur, de natuur aan zichzelf heeft over gelaten of genegeerd. Of de natuur niet als natuur, maar alleen als grondstof ziet.
Het is wel duidelijk dat Vuyk wil dat de tweede betekenis wordt aangehouden, aangezien zijn ondertitel ‘De grote ontworteling’ is, dat wil zeggen: we hebben ons als mensheid vanaf de negentiende eeuw uit de klei van de natuur getrokken, ontworteld, en staan nu een beetje onvast in de harde wind van de herfst te bibberen en heen en weer te zwiepen, vaak denkend dat we zo geveld kunnen worden.
Over de eerste betekenis van idolatrie is Vuyk niet zo duidelijk. De natuur laat hem duidelijk niet onverschillig, maar de ontworteling is toch iets waar hij niet veel tegen kan doen. Tegen de technisch-wetenschappelijke instelling van de mens die het overgenomen heeft van de natuur kan hij wel íets ondernemen – er de excessen van tegengaan, de ‘dominantie’ ervan helpen terugdringen – maar uiteindelijk moet hij zich erbij neerleggen dat het zo is gelopen. Hier is sprake van enige tragiek, gepaard gaande met een melancholisch gevoel, al is Vuyk iemand die, als schrijver van eerdere boeken als De feilbare mens en Oude en nieuwe ongelijkheid, zulke gevoelens niet uitspreekt. Liever gaat hij op zoek ‘naar de contouren van een ander model van de natuur.’
Vuyk kan er niet omheen om de oorzaken te beschrijven van die ontworteling, hopend daarin de contouren te vinden voor dat andere model van de natuur. De trek in de negentiende eeuw van het platteland naar de stad heeft voor de eerste ontworteling gezorgd. Deze trek en het technisch-wetenschappelijke denken voerden de mensen weg van hun ‘natuurlijke verbanden’.
De verstedelijking en het verdwijnen van de standenmaatschappij maakten de onderlinge verhoudingen losser en zorgden voor rusteloosheid. Vuyk voert die rusteloosheid terug op het feit dat mensen in het moderne natuurwetenschappelijke denken ‘geen plaats voor zichzelf in de wereld weten te vinden, ondanks alle successen op het gebied van technische beheersing en materiële vooruitgang.’
De mens komt afstandelijker tegenover de natuur te staan, wordt er de gebruiker van, beheerser, hij gaat de natuur exploiteren, de natuur wordt te bewerken materie.
Deze ontwikkeling heeft ervoor gezorgd dat mensen zich geen onderdeel meer voelen van de natuur. Er ontstaat een scheiding tussen mens en natuur. De mens komt afstandelijker tegenover de natuur te staan, wordt er de gebruiker van, beheerser, hij gaat de natuur exploiteren, de natuur wordt te bewerken materie. Pas wanneer de lucht, het water en de aarde, die mensen dagelijks gebruiken en nodig hebben, vervuild raken dringt het tot mensen door dat ze een onderdeel van de natuur zijn, niet zonder schone lucht, schoon water en niet-vergiftigde aarde kunnen. Vuyk schetst deze ontwikkeling in een notendop met een wurgende onontkoombaarheid, de strop wordt met elke zin aangehaald, tot nog net niet het woord valt waarmee de heersersmentaliteit afdoende wordt aangeduid: we leven in het antropoceen, in de tijd dat de mens de macht heeft over de aarde.
Vuyk maakt, in het grotere kader van de ‘ontworteling’, veel werk van de ideeën van Richard Sennett en Hannah Arendt over de openbaarheid als essentieel voor de democratie. Volgens Arendt wordt de ‘openbaarheid’ verwaarloosd en daarmee de ruimte voor het bestaan van een veelheid aan perspectieven. Zagen de oude Grieken de mens nog als een politiek dier, nu wordt hij hoofdzakelijke gezien als een ‘sociaal wezen.’ Volgens Arendt, Sennett en Vuyk in hun voetspoor is er een ‘overdreven focus’ op het individuele leven. Er is sprake van een concentratie op de intimiteit en op ‘privacy’. De moderne westerse cultuur zou in het teken staan van de ‘verinnerlijking’. De moderne mens gaat (te veel) op zoek naar zichzelf en laat het grotere belang (zoals de bescherming van de natuur) te veel aan zichzelf over.
Vuyk vindt wel dat Arendt de klassieke cultuur te veel idealiseert als een cultuur die zich in het openbaar afspeelt en niet zozeer in het innerlijk, maar hij ziet niet dat van ‘het verdwijnen van het openbare leven’ zoals Sennett en Arendt dat zien, helemaal geen sprake is: alles ligt op straat, is op de televisie te zien, in de krant te lezen en op de telefoon te horen en te zien. Dat daarnaast veel aandacht is voor het ‘innerlijk’, voor ‘op zoek zijn naar zichzelf’, en voor therapieën van allerlei snit is een goede combinatie met die openbaarheid. Voor het contact met de menselijke natuur kan de aandacht voor het zelf helemaal geen kwaad, dan blijft men in de buurt van zichzelf, raakt men niet vervreemd van zichzelf, houdt men contact met de eigen natuur. Die ‘verinnerlijking’, mits ze niet overdreven wordt, is geen ‘weg van de natuur’, maar contact met de natuur.
‘De gedachte van een harmonieuze co-existentie van verschillende levensvormen (of volken, individuen) verraadt een gevaarlijke vorm van zwakte. Wie niet vecht, eindigt als prooi.’
De natuur speelt ook op de achtergrond mee in de verrechtsing van de politieke cultuur. Het zwaaien met vlaggen, het schreeuwen van leuzen, het strijdbaar tatoeëren staat bij radicaal rechts in het teken van ‘de strijd om het bestaan’, een plat darwinisme waarin permanent een strijd wordt geleverd: in het leven bestaat geen harmonie, maar alleen verdeeldheid en strijd. ‘Die positie dwingt mensen om constant het gevecht aan te gaan’, schrijft Vuyk. ‘De gedachte van een harmonieuze co-existentie van verschillende levensvormen (of volken, individuen) verraadt een gevaarlijke vorm van zwakte. Wie niet vecht, eindigt als prooi.’ (Vandaar dat Donald Trump direct na de de aanslag op zijn leven zijn vuist hief en ‘Fight! Fight!’ riep).
Kees Vuyk zoekt in zijn boek een weg die moet leiden naar een ‘hoffelijke’ visie op de natuur, een die zowel de natuur als de mens respecteert in hun bestaan en ontwikkeling. Er zijn voor Vuyk drie visies op de natuur: de eerste is de ‘dominante’. Daarin staat de mens buiten de natuur, gebruikt en exploiteert haar alleen maar. De tweede is de natuur als strijd en de (rechtse) mens als onderdeel daarvan. De derde is de mens als onderdeel van een vreedzame natuur die niet wordt aangetast omdat de (linkse) mens zich beheerst. Deze drie benaderingen van de natuur gaan over heersen en beheersen. Vuyk heeft voor zichzelf een vierde ‘positie’ bedacht waarin niet heersen of beheersen voorkomt, maar het spel als metafoor wordt gebruikt.
Dit betekent een vriendelijke verhouding tot de natuur. Dat is natuurlijk aantrekkelijk, maar ook wel lichtelijk wereldvreemd als het bij natuur om meer gaat dan de eigen moestuin. Wanneer het om landbouw gaat spelen andere krachten een rol, ook al kan de ‘hoffelijkheid’ die Vuyk aanbeveelt, ook daar helemaal geen kwaad. Bij spel gaat het om geven en nemen, om niet op je strepen gaan staan, om kunnen incasseren, om mogelijkheden bieden tot ontwikkeling, niet per se willen winnen, om regels, maar niet al te strakke regels. Vuyk zegt het niet met zoveel woorden omdat hij zich helemaal ingraaft in de metafoor van het spel, maar het gaat uiteindelijk om twee keiharde belangen: dat de natuur gerespecteerd wordt en ook de mens als iemand die van de natuur moet leven (en genieten). Dat is zowel een gespannen als een ontspannen relatie, waar veel dialoog bij komt kijken.
Vuyk snijdt in Weg van de natuur te veel aan. Wie allemaal niet met hun theorieën en ideeën ter sprake komen (Helmuth Plessner, Max Scheler, Richard Sennett, Hannah Arendt, Robert Anker, Connie Palmen), ze komen uiteindelijk niet aan het slot samen in Vuyks spel-verhouding tot de natuur. Wat niet wegneemt dat Weg van de natuur weer, zoals Vuyks eerdere boeken, voor het nodige denkgenoegen zorgt.
Weg van de natuur. Over de grote ontworteling door Kees Vuyk is uitgegeven door Ten Have.
VRIJ NEDERLAND VERNIEUWT
Er gaat veel veranderen bij Vrij Nederland. Zo gaan we de redactie uitbreiden, de website en het blad opnieuw vormgeven en ons meer richten op onze oorspronkelijke missie. Benieuwd? Lees hier meer!
