Commentaar Vrouwenpartij: een evolutie die zich langzaam maar gedegen blijft ontwikkelen: alleenwonen. Het aantal Eenpersoonhuishoudens zal sterk blijven groeien, niet alleen in Nederland maar over heel de wereld. In Korea is het al 1 op de 3 en is alleenwonen op weg naar de dominante leefvorm in Nieuw-Zeeland.
Alleenwonen wordt de grootste emancipatiegolf van de 21ste eeuw genoemd. Het is het teken van de trend naar meer persoonlijke keuzes en een grotere onafhankelijkheid. Het is een volgende stap in het proces naar meer omvattend individualisme, zelfvertrouwen en verantwoordelijkheid.
De hulpfactoren voor ‘alleenwonen’
De belangrijkste hulpfactoren in deze evolutie zijn:
– financiële onafhankelijkheid van de vrouw
– hogere opleiding van de vrouw
– toenemende sociale zekerheid
– afnemende sociale druk om kinderen te krijgen en de hoge kosten van een kind
– groeiend zelfvertrouwen en zelfredzaamheid van de vrouw
– afnemende invloed van regering en overheid op de keuzes in ons leven.
Ook de opkomst van AI en de robotisering zullen de alleenwonen evolutie ondersteunen en versnellen.
De groei van ondernemerschap
Met 2,5 miljoen ondernemers in Nederland en een groei van 20.000 ondernemers per maand bevindt deze vorm van ‘alleen-doorgaan’ zich ook in een stroomversnelling.
Het percentage vrouwelijke ondernemers is gegroeid naar 38%. Ook het aantal 65+ ondernemers is sterk gestegen naar 10% van het geheel.
De huidige regering wil de groei van het ondernemerschap in de vorm van het ZZPerschap echter zo veel als mogelijk dwarszitten. Niks eigen keuzevrijheid, niks zelf beslissen, niks persoonlijke groei. We moeten terug in de tijd! Iedereen een vaste baan, hoe nutteloos en afstompend ook. Luisteren naar een baas is goed voor je en geeft je zekerheid, en niet te vergeten uiteindelijk een Zwitsers Leven.
De evolutie van individuele keuzevrijheid
Vroeger bestond er weinig keuze. Je ouders bepaalden welke religie je volgde, welke opleiding geschikt was voor je en met welk soort meisje of jongen je mocht trouwen. Geen kinderen krijgen was geen optie. ‘De familie was de hoeksteen van de samenleving’ die vrijwel alles voor je bepaalde, want als je voor een dubbeltje was geboren kon je geen kwartje worden. Tegenwoordig staan alle keuze’s open en zijn de barrières opgeruimd. Je kan kiezen wie je wilt zijn en wie wilt worden, want regels houden je niet meer tegen. Je hebt bovendien de vrije keuze van je achternaam en zelfs de keuze van je gender.
De toekomst in vrijheid
Persoonlijke vrijheid zal blijven groeien omdat we steeds meer en beter op eigen benen kunnen staan. Geen slaven meer van reclame of influencers, van alles wat bedrijven ons willen opdringen. Een nieuwe visie van leven zal zich ontwikkelen. De positie van macht en geld zal sterk afnemen. Niet werken, maar entertainment zal de grootste plaats in ons leven gaan innemen.
AI en robotisering zullen een universeel basisinkomen noodzakelijk maken en evenwicht brengen in de samenleving. Moeten werken wordt ingewisseld voor werk doen wat je graag doet. De menselijke maat wordt de hoofdmaat in denken, voelen en handelen. Achtergesteld worden, minder rechten hebben, ongelijkheid zal worden uitgebannen.
De toekomst is aan het vrije zelfstandige individu die verantwoordelijkheid neemt in zijn leven voor zichzelf en zijn omgeving.
Lees hier het artikel: Een wereldwijde verschuiving
Bron: vn.nl
Annemiek Leclaire
7 augustus 2024
Een wereldwijde verschuiving
Geoff MacDonald, hoogleraar psychologie en singles-expert uit Toronto, is net terug uit Zuid–Korea, en nog niet helemaal hersteld van zijn jetlag. Hoewel hij daar om privéredenen was –hij ging kennismaken met de familie van zijn verloofde –werd hij meteen benaderd door een Engelstalig Koreaans radiostation. Zuid–Korea heeft het laagste geboortecijfer ter wereld en dat heeft mede te maken met de toename van alleenwoners in het land. Het aantal eenpersoonshuishoudens is met bijna 35 procent van het totaal nog nooit zo hoog geweest. Er is zelfs een bloeiende solo–subcultuur ontstaan die ‘honjok’ wordt genoemd. ‘Hon’ staat voor ‘alleen’ en ‘jok’ voor mensen die iets gemeen hebben.
MacDonald is deskundige op het gebied van hechtingsstijlen en singles. ‘Er is in Zuid–Korea een breed gesprek gaande over wat deze demografische verschuiving gaat betekenen voor de toekomst van het land en wat eraan te doen valt’, zegt hij. Een paar dagen eerder had een Nieuw–Zeelands radiostation hem gevraagd naar het afnemende aantal gezinnen in dat land. Want ook in Nieuw–Zeeland stijgt het aantal sololevers. Nog even en het eenpersoonshuishouden is hier de dominante leefvorm, had de radiopresentator verontwaardigd gezegd. Hij had MacDonald gevraagd waarom de Nieuw–Zeelanders in ’s hemelsnaam niet meer voor relaties en huwelijken kozen, terwijl dat toch veel beter voor hen was?!
Geld speelt een grote rol
Alleenwonen zou wel eens de grootste emancipatiebeweging van de 21ste eeuw kunnen worden. Van India tot Finland en van China tot België, overal ter wereld neemt het aantal mensen dat trouwt en samenwoont af. ‘De bevolkingsgroep die wereldwijd het hardst groeit zijn de singles,’ zegt de Israëlische socioloog Elyakim Kislev. Zijn onderzoek toont aan dat zelfs in landen als Iran en de Verenigde Arabische Emiraten minder mensen trouwen en meer mensen scheiden.
Die afnemende trouwcijfers hebben verschillende oorzaken, vertelt de socioloog van de Hebrew University in Jeruzalem in een Zoom–gesprek. Hij noemt de secularisatie, het toegenomen individualisme, de vrouwenemancipatie en de toetreding van vrouwen tot de arbeidsmarkt. Dezelfde factoren zijn verantwoordelijk voor de Nederlandse stijging van het aantal solo-huishoudens. En verklaren waarom Afghanistan, Pakistan en Irak onder aan de lijst sololanden staan.
Geld speelt een grote rol in die ‘singlisation’. In sommige delen van de wereld, zoals in Noord–en West–Europa, hebben de sociale zekerheidsstelsels de mogelijkheid om alleen te leven flink vergroot. Noorwegen staat daarom met 50 procent eenpersoonshuishoudens, -eenoudergezinnen niet meegeteld, -bovenaan de rij sololanden. Daar meteen onder: Denemarken, Finland, Zweden, Duitsland en Nederland.
Ook het ontbreken van financieel perspectief is een reden om een duurzame relatie uit te stellen of om helemaal niet in het huwelijk te treden, ziet Kislev. ‘In verschillende landen wordt er minder getrouwd omdat een deel van de mannen een te laag inkomen heeft om een gezinsleven te kunnen bekostigen.’
Volgens de Australische onderzoekster Laura Dales, gespecialiseerd in relatievorming in Japan, is dat een reden dat een op de drie Japanse mannen zijn leven lang single blijft. ‘Japanse vrouwen zijn over het algemeen op zoek naar mannen met een hoog, stabiel inkomen, en deze mannen zijn moeilijker te vinden’, mailt ze.
Ohitorisama
Een andere factor in de stijging van het aantal alleenwoners wereldwijd is de vergrijzing. Door de hogere levensverwachting zijn er meer ouderen die na de dood van hun partner alleen achterblijven. Ook hiervan is Japan een voorbeeld, omdat het een van de samenlevingen is waar mensen het oudst worden. Japan heeft een heel eigen singlescultuur die wel wordt aangeduid als ‘de ohitorisama–beweging’. Dales legt uit waar die naam vandaan komt: ‘De socioloog Ueno Chizuko schreef een bestseller met de titel Old Age for the Singleton (Ohitorisma no rougo). Daardoor werd de term ‘ohitorisama’ populair.’ ‘Ohitorisama’ staat voor de solo die ervan houdt zijn of haar eigen koers te varen. ‘En de zichtbaarheid van tevreden oudere singles maakt het sololeven aantrekkelijker voor jongere vrouwen en mannen.’
Er is wereldwijd nogal wat veranderd, waardoor het makkelijker is geworden voor mensen om alleen te wonen. ‘Voor heel veel zaken hebben we geen partner meer nodig’, zegt socioloog Geoff MacDonald. ‘Tot en met het krijgen van baby’s aan toe. Door de digitalisering ben je niet meer aangewezen op iemand in je directe omgeving om je te helpen met iets, of een praatje te maken’, zegt hij. ‘Boodschappen kunnen thuis worden bezorgd en door social media houden we nauw contact met vrienden en familie. Daardoor is het voor mensen die een grotere neiging tot autonomie hebben makkelijker geworden om een levensstijl te kiezen die bij hen past.’
In MacDonalds thuisland, Canada, is het aantal singles tussen 25 en 29 jaar gestegen van 32 procent in 1981 tot 61 procent in 2021. Het aantal solo’s in de hele bevolking is in deze periode toegenomen van 1,7 miljoen naar 4,4 miljoen. Er is in heel veel landen een waardenverschuiving naar meer persoonlijke onafhankelijkheid, ziet de hoogleraar. Maar die komt mogelijk niet alleen vanuit het individu zelf, maar heeft ook met economische omstandigheden te maken. ‘Zo willen bepaalde bedrijven in grote landen als de Verenigde Staten en Canada werknemers graag tussen de verschillende regionale vestigingen heen en weer kunnen schuiven. Vroeger kreeg je een baan voor het leven en vonden bedrijven het belangrijk dat hun werknemers tientallen jaren in het bedrijf investeerden. Nu is het handig dat mensen bereid zijn hun werk op te pakken en ergens anders heen te gaan waar hun arbeid nodig is.’
Een dergelijke ‘geografische mobiliteit’ kan ook ontstaan als er in de eigen omgeving te weinig werk is. Na de crisis van 2008 zochten bijvoorbeeld veel jonge academici uit Griekenland, Spanje, Italië en Portugal werk in Noord–Europa. Ook open grenzen hebben invloed op relatievorming.
Papiertje
In delen van de wereld waar persoonlijke autonomie wordt aangemoedigd, gaan jongens en meisjes al snel na hun volwassenwording zelfstandig wonen. Mits er voldoende huisvesting is natuurlijk. Zweden heeft hierdoor het grootste aantal jongvolwassenen dat alleen leeft. Dat verklaart hun hoge score op de internationale solo–ladder.
De Oekraïense wetenschappers Olena Muradyan en Daria Yashkina van de Universiteit van Charkov onderzochten de verschillen in solo–leven in Europa. Zij zagen een duidelijk onderscheid tussen Noord–en Zuid–Europese landen. ‘Dat heeft in de eerste plaats te maken met de economische stabiliteit in het noordelijke deel van Europa, waardoor een individu het leven alleen kan betalen’, concludeerden ze in een onderzoeksrapport. Maar ook de vroege overgang van het ouderlijk huis naar een eigen woning speelt een rol, zagen ze. In landen als Italië, Griekenland en Portugal blijven, mede door de invloed van het katholicisme, single jongvolwassenen veel langer bij hun familie wonen, zodat er netjes vanuit huis getrouwd kan worden. Ook als ze wel een eigen woning kunnen betalen.
Het rapport dateert uit 2021. Hoe zou het met deze wetenschappers zijn sinds de Russische invasie van hun stad? Ik mail Muradyan en Yashkina, maar krijg van geen van beiden antwoord. Solo heeft in Oekraïne een heel andere betekenis gekregen.
De wereld buigt maar heel langzaam mee met de verschuiving naar alleenwonen. Vooralsnog is het in de meeste landen gebruikelijk dat alles rondom echtparen en samenwoners is georganiseerd. Zo komen vaak alleen echtgenoten en kinderen in aanmerking voor een belastingvriendelijke nalatenschap, of als begunstigde van een pensioen of uitkering.
Dat geldt ook voor de Verenigde Staten, vertelt Craig Wynne, die zich als hoogleraar Engels richt op de mediaportrettering van solo’s. Als ik hem spreek heeft ‘De Happy Bachelor’, zoals zijn website heet, net zijn handtekening gezet onder het koopcontract van een huis in Washington D.C. Hij kan nauwelijks geloven dat het hem als single op de competitieve huizenmarkt van de Amerikaanse hoofdstad is gelukt. ‘It took a lot of research.’
Dertig procent van de huishoudens in de VS bestaat inmiddels uit één persoon, solo-ouders opnieuw niet meegerekend. Ongehuwde geliefden, beste vrienden of andere dierbaren van solo’s hebben ten opzichte van huwelijkspartners en kinderen nauwelijks tot geen recht om op wat dan ook aanspraak te maken. ‘Je moet echt dat papiertje getekend hebben,’ zegt Wynne.
Indiase arbeidsmigranten
Niet alleen het sociaal en economische beleid, ook de cultuur sloft altijd achter nieuwe ontwikkelingen aan. ‘In India worden sololevers ronduit gestigmatiseerd’, zegt sociologe Ketaki Chowkhani, docent aan een academisch centrum voor geesteswetenschappen in Manipal, een universiteitswijk van de stad Udupi, in het zuiden van India. Ze heeft met haar Amerikaanse collega Wynne net Our Singular Selves gepubliceerd, een essaybundel van internationale wetenschappers over verschillende aspecten van het sololeven.
Chowkhani is alleenwoner zonder kinderen. Dat ze al vijf jaar haar eigen flat heeft, is uitzonderlijk, vertelt ze, ‘want het is heel moeilijk om in je eentje een onderkomen te huren, zelfs als je het kunt betalen’.
‘Juist in grote steden als Mumbai verhuren eigenaren liever niet aan singles’, zegt ze. ‘Maar in een universiteitswijk als Manipal is het iets makkelijker vanwege de grote diversiteit aan mensen.’
Ze is het fenomeen van de stijgende singlisatie in haar land gaan bestuderen, omdat ze zelf het grootste deel van haar volwassen leven alleen woont. ‘Solo’s worden hier in bijna alle domeinen van het leven achtergesteld. Maar er zijn nog weinig echte data. Er is veel meer systematisch onderzoek nodig.’
India heeft namelijk ook cultuurspecifieke redenen voor de groei van singles; zo reizen veel Indiërs de wereld over als arbeidsmigranten.
Geen vetpot
‘Het single–zijn is geen marginaal verschijnsel meer, maar gaat een intrinsiek onderdeel van onze levensloop worden’, zegt Donna Ward. Als ik de Australische activiste spreek, heeft ze net een subsidie aangevraagd voor een bewustwordingscampagne voor beleidsmakers.
In Australië is het aantal eenpersoonshuishoudens volgens overheidsgegevens gestegen van 18 procent in 1981 naar 26 procent in 2023. Ward vult aan: ‘Een op de vier vruchtbare vrouwen krijgt geen kinderen. Eén op de vijf Gen Z-Australiërs identificeert zich als LHBTQIA+, en zij ‘herschrijven’ de scenario’s over relatie–en gezinsvorming sowieso. Dan zijn er oudere Australische vrouwen die scheiden of uit elkaar gaan, en geen relatie meer willen.’
In die veranderende maatschappij komt Ward op voor alleenwonende vrouwen zonder kinderen, waarvan zij er zelf ook een is. De voormalig psychotherapeute ziet dat deze groep het slechtst af is. ‘Ten eerste doordat ons inkomen achterblijft bij dat van single mannen’, vertelt ze via Zoom, ‘maar ook doordat vrouwen op de Australische arbeidsmarkt sneller hun baan verliezen, én niet in aanmerking komen voor de toeslagen die eenoudergezinnen wel ontvangen. Het is voor de single moeders al geen vetpot’, zegt Ward, ‘maar hun positie wordt in elk geval gezien en erkend. Terwijl niemand opstaat voor vrouwen zoals ik.’
‘Het is hier voor singles sowieso een precaire situatie’, vervolgt ze, ‘doordat de kosten voor wonen en levensonderhoud zo gestegen zijn dat er twee inkomens nodig zijn om voor een huurappartement in aanmerking te komen, of om eten op tafel te krijgen.’
Ook hebben singles volgens haar minder financiële reserves, doordat het moeilijker voor hen is om van jongs af aan iets op te bouwen, bijvoorbeeld door de overwaarde van een huis. ‘Als er dan een pandemie uitbreekt, of een natuurramp, waarvan we er in Australië elke zes maanden één hebben, is er vaak te weinig geld en steun om dat op te vangen. Dat geldt ook als alleenstaanden ziek worden of zich moeten laten omscholen voor een betere loopbaan.’ Ward heeft inmiddels de aandacht van diverse prominente vrouwelijke Australische politici, onder wie de minister van Vrouwen en Financiën, die niet toevallig zelf ook alleen woont.
‘Solo’s worden hier in bijna alle domeinen van het leven achtergesteld. Maar er zijn nog weinig echte data. Er is veel meer onderzoek nodig’
Net als in veel andere landen is er Down Under nog maar weinig bekend over de positie en het leven van alleenwoners. ‘We weten helemaal niet wat een eenpersoonshuishouden eigenlijk precies ís’, zegt Ward. ‘We zijn ervan uitgegaan dat dit ‘alleenstaanden’ zijn. Maar het kunnen weduwen zijn met veel familie. Het kunnen gescheiden mensen zijn met kinderen die komen en gaan, of mensen die langdurig latten. Dan gaat het dus om heel verschillende ondersteunende netwerken. We moeten naar al die verschillende levenservaringen gaan kijken, en naar al die verschillende praktische en financiële aspecten. Willen we die verschillende categorieën echt begrijpen, dan valt er nog heel wat werk te verzetten.’
Allerlei soorten singles
Zelfs in Finland, dat in de topvijf van sololanden staat, wordt niet voldoende nagedacht over adequate huisvesting voor alleenwoners met of zonder kinderen. De studio met een keuken in het midden voldoet allang niet meer. Bouwkundige Anne Tervo, zelf co-ouder van een jonge dochter, promoveerde aan de Universiteit van Aalto op het gebrek aan differentiatie voor verschillende huishoudtypes in de nieuwbouw. Ik spreek haar als ze op het punt staat om voor het weekend af te reizen naar haar solo-zomerhuisje. ‘Er moet veel serieuzer naar de woonbehoeften van de verschillende groepen solo’s worden gekeken’, zegt ze. ‘Men ziet nog niet hoe heterogeen deze groep is.’
Met het onderzoek naar de verschillende soorten solo’s proberen wetenschappers zicht te krijgen op de diversiteit van de groep. De Vlaamse hoogleraar demografie Dimitri Mortelmans heeft onlangs een grote Europese beurs gekregen voor de bestudering van relatievorming van jongeren. Want ook onder de Europese jongvolwassenen neemt het aantal singles toe. Mortelmans onderscheidt de volgende drie types, laat hij via mail weten: type één: de latter, dus iemand in een duurzame relatie die niet samenwoont. Type twee: de samenwonende single, dat wil zeggen: een jongere zonder relatie die met studenten of andere leeftijdgenoten woont, of bij de ouders. En drie: de ‘solo living single’: de alleenwoner zonder vaste relatie. Volgend jaar verwachten hij en zijn onderzoeksteam van de Universiteit van Antwerpen de eerste onderzoeksresultaten.
Geoff MacDonald gebruikt voor een onderzoek naar hechtingsstijlen van singles weer heel andere categorieën: zo onderscheidt hij ‘secure singles’, ‘anxious singles’, ‘avoidant singles’ en ‘fearful singles’. Deze gedetailleerde bewoordingen zijn tekenend voor de opkomst van een nieuw academisch vakgebied, namelijk ‘Single Studies’. Alle wetenschappers die ik voor dit stuk heb gesproken, spannen zich in om hier een zelfstandig, multidisciplinair onderzoeksgebied van te maken. Er is inmiddels een internationale Singles Studies Association die begin juli in Boston samenkomt voor haar derde conferentie.
Het was deels toeval dat Geoff MacDonald zich in singles begon te verdiepen, vertelt hij, want hij bestudeerde oorspronkelijk romantische relaties. Hij was zich al gaan realiseren dat het sololeven eigen onderzoek nodig had. Maar pas toen hij gevraagd werd voor de begeleiding van een wetenschapper die onderzoek deed naar het fenomeen, drong ten volle tot hem door dat er een groot domein van menselijke ervaringen bestaat waarover bijna geen gegevens zijn. ‘De aantallen zijn zo groot, we moeten er beleid op maken’, zegt MacDonald. ‘Maar we hebben helemaal geen data om dat beleid op te baseren. In de artikelen die we hebben gepubliceerd over ‘hechting’ zijn waarschijnlijk honderden, zo niet duizenden onderzoeken te vinden waarin wordt gekeken naar het verband tussen hechtingsstijl en romantische relaties’, zegt hij. ‘Er waren er nul over singles.’
In zijn voormalige onderzoeksgebied hadden zijn studenten steeds het gevoel: alles is al gedaan. Ik kan geen nieuw idee bedenken. Nu kunnen zijn studenten fundamenteel en baanbrekend werk gaan doen. ‘Noem me willekeurig welke variabele, en hij is niet onderzocht in relatie tot singles’, zegt MacDonald. ‘Op het braakliggende terrein van de sololevers moet alles nog gebeuren’.
■Dit is het tiende en laatste deel in de serie ‘Allemaal alleen’. Volgende maand: epiloog: een onomkeerbare waardenverschuiving. ‘Ik denk dat ik het idee van een relatie leuker vond dan de feitelijke realiteit ervan.’ Meepraten? Mail naar annemiek.leclaire@vn.nl. Deze serie kwam mede tot stand dankzij een bijdrage van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.
